Właściwy rozwój organizmu człowieka wymaga nie tylko dostarczenia odpowiedniej ilości białek, węglowodanów, tłuszczy i składników mineralnych, ale również pewnej ilości różnorodnych w swojej budowie substancji organicznych, jakimi są witaminy. Czym one są i jaki jest ich podział? Jaki wywierają wpływ na zdrowie?
Rola witamin w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu
Witaminy nie sÄ… odpowiedzialne za peÅ‚nienie funkcji energetycznych ani odżywczych, lecz oddziaÅ‚ujÄ… regulacyjnie – peÅ‚niÄ…c rolÄ™ biokatalizatorów procesów metabolicznych w komórkach. Niemniej jednak bez tych substancji harmonijna praca caÅ‚ego organizmu nie byÅ‚aby możliwa. Ich głównym źródÅ‚em jest pożywienie oraz suplementy diety (syntetyczne formy witamin). CiÄ…gÅ‚e dostarczanie witamin w sposób egzogenny (zewnÄ™trzny) uwarunkowany jest niezdolnoÅ›ciÄ… organizmu ludzkiego do ich samodzielnej produkcji, czym cechuje siÄ™ wiÄ™kszość zwierzÄ…t. WyjÄ…tkiem od powyższej reguÅ‚y jest możliwość pozyskiwania Å›ladowych iloÅ›ci witaminy D, wytwarzanej w skórze pod wpÅ‚ywem promieniowania sÅ‚onecznego oraz witamin z grup B i K dziÄ™ki funkcjonowaniu specyficznych bakterii w ukÅ‚adzie pokarmowym. StopieÅ„ zawartoÅ›ci i zapotrzebowania witamin w organizmie czÅ‚owieka okreÅ›lany jest w trzech kategoriach:
- Brak- awitaminoza,
- Niedobór – hipowitaminoza,
- Nadmiar – hiperwitaminoza.
Witaminy – podział
Jeszcze na początku XXI wieku sądzono, iż istnieje trzynaście podstawowych witamin, a mianowicie: A, C, D, E, K oraz osiem różnych witamin B. Obecnie znane jest trzynaście odmian witaminy B, a niektóre z nich (niacyna lub witamina B12) występują aż w sześciu postaciach. Sam skład chemiczny witamin cechuje się dużym zróżnicowaniem. Są wśród nich zarówno alkohole jak i kwasy, różnicuje je także masa cząsteczkowa. Biorąc pod uwagę charakter aktywacji substancji w organizmie, wyodrębnia się również prowitaminy, które przybierają postać czynną biologicznie dopiero po przejściu określonych przemian w organizmie. Ze względu na kryterium rozpuszczalności witaminy dzieli się na:
- Rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E i K;
- Rozpuszczalne w wodzie: B, C, PP i kwas foliowy.
O ile nadmiar pierwszej grupy kumulowany jest w komórkach i może zaszkodzić, druga grupa jest trudna do przedawkowania, gdyż jej nadmiar wydalany jest w pocie i moczu. Warto wiedzieć, iż niektóre grupy witamin, np. A, C i E wykazują pożądane właściwości chroniące organizm przed działaniem szkodliwych wolnych rodników – antyoksydacyjne.
